OR als onderhandelaar over arbeidsvoorwaarden?

Van oudsher zijn het de vakbonden die samen met werkgevers de arbeidsvoorwaarden van het personeel in een cao regelen. Tegenwoordig zien we echter steeds meer organisaties waarin de OR met de werkgever de arbeidsvoorwaarden van het personeel afspreekt. Moet je daar als OR aan meewerken?

Als uw bedrijf niet onder een cao valt, dan worden de arbeidsvoorwaarden vaak eenzijdig door de werkgever vastgesteld en vastgelegd in een personeelsreglement. Het kan dan voor hem aantrekkelijk zijn om de OR uit te nodigen als onderhandelaar van arbeidsvoorwaarden (zie kader). Ook dan moet uw OR zorgvuldig afwegen of hij deze bijzondere taak op zijn schouders wil nemen.

Cao

Als uw organisatie onder een bedrijfstak- of sectorcao valt, is onderhandelen met de OR geen optie. Via een algemeen verbindend verklaring is die cao bindend van toepassing op uw bedrijf. Is er echter een ondernemingscao dan kan de werkgever daarvan af proberen te komen. Hij is net zo min als de vakbonden wettelijk verplicht om een cao af te sluiten. Door voortaan met de OR te onderhandelen presenteert hij dan een alternatieve werkwijze die voor het personeel wellicht acceptabel is.

In het kader op deze pagina leest u meer over de beperkingen van door de OR vastgestelde arbeidsvoorwaarden.

Overeenkomst

Er is in ieder geval geen verplichting voor de OR om zich bezig te houden met de arbeidsvoorwaarden van zijn achterban. U bent er eigenlijk niet toe bevoegd, met uitzondering van de onderwerpen die volgens artikel 27 WOR al onder uw instemmingsrecht vallen. Vaststellen van collectieve arbeidsvoorwaarden is in principe voorbehouden aan de vakbonden met leden in de onderneming.

Als u het wel wil gaan doen, moet u dus als eerste uw taak uitbreiden. Dat kan het beste gebeuren door het afsluiten van een schriftelijke overeenkomst met uw bestuurder waarin beide partijen daartoe besluiten. Regel daarin ook de extra faciliteiten die u hard nodig zult hebben, zoals deskundige ondersteuning, extra urenvrijstelling en ruime mogelijkheden voor het raadplegen van het personeel.

Afbreukrisico

Op zich lijkt het een dankbare taak om namens het personeel te onderhandelen over hun salaris, werktijden, vrije dagen, onkostenvergoedingen en dergelijke. Maar bedenk dat het afbreukrisico groot is! Het zal niet meevallen om het iedereen naar de zin te maken. Het harde onderhandelen verhoudt zich ook slecht met het gebruikelijke overleg met de bestuurder waarin u juist streeft naar overeenstemming.

Omdat u het gehele pakket aan arbeidsvoorwaarden moet overzien zult u ook extra scholing en een betaalde deskundige nodig hebben. Overweeg ook het instellen van een vaste commissie. Onder meer om te voorkomen dat de onderhandelingen samen gaan lopen met het reguliere overleg.

Pakket

Zorg ervoor dat alle arbeidsvoorwaarden in principe ter discussie komen en niet alleen die waarin de werkgever verandering wil brengen. Leg het voorlopig akkoord voor aan uw achterban en probeer daar voldoende steun voor te krijgen. Voeg eventueel nog enkele wijzigingen door en leg het eindresultaat vast in een ondernemingsovereenkomst met een beperkte looptijd.

Doorwerking in individuele arbeidsovereenkomsten

De bepalingen van een cao werken wettelijk rechtstreeks door op de individuele arbeidsovereenkomsten. Dat geldt niet voor met de OR overeengekomen arbeidsvoorwaarden. In principe moet de werkgever met elke werknemer afzonderlijk nog in overleg om hem over te halen de wijzigingen te accepteren. Om dat te voorkomen bevat het arbeidscontract doorgaans een eenzijdig wijzigingsbeding waarmee de werknemer zich verbindt aan toekomstige wijzigingen in het personeelsreglement. Daarvan mag de werkgever niet zo maar gebruik maken. Hij moet daar een ‘zwaarwegend belang’ voor hebben, bijvoorbeeld een wezenlijke bedrijfseconomische verslechtering. Als de werknemer het daar niet mee eens is kan hij bij de kantonrechter bezwaar maken. Als de werkgever zich in die procedure kan beroepen op de steun van de OR zal de kantonrechter ervan uitgaan dat er inderdaad sprake is van een zwaarwegend belang.

Eerder gepubliceerd in OR Rendement