Staken
Als het echt niet anders kan, dan is er altijd nog het stakingsrecht om voor de belangen van werknemers op te komen. Dat heeft zo – ook voor de OR – zijn voor- en nadelen.
Ultimatum
Iedereen die pubers opvoedt of opgevoed heeft, weet dat het stellen van ultimatums geen succes brengt. ‘Als je je kamer niet opruimt, dan mag je van het weekeinde niet weg’. De opvoeder zadelt zichzelf op met het handhaven van de sanctie als die kamer nog steeds een zwijnenbende is en blijft. Dat geldt ook voor de vakbonden die in de onderhandelingen over een sociaal plan een ultimatum stellen. Als de werkgever niet wil toegeven, dan volgen er acties! Als die niet worden uitgevoerd, dan zijn voortaan alle dreigementen van de bond loos. De bonden moeten uitvoering geven aan het ultimatum door een staking te organiseren. Daar hebben ze werk van en… het kost het nodige aan tijd en geld dat uit de stakingskas betaald moet worden. Natuurlijk treft het ultimatum óók de werkgever, maar die zal gecalculeerd hebben of hij dat risico op een staking en daarmee gederfde omzet kan incasseren.
Draagvlak
Het aantal leden van de vakorganisaties loopt al jaren terug, dus is het de vraag hoeveel leden van de bonden – want die nemen daar een besluit over- willen staken. En als medewerkers die geen lid zijn van de bond en toch willen staken? Ja, die kunnen staken, maar doen dat voor eigen rekening, want ze krijgen geen stakingsuitkering, tenzij ze alsnog lid van de bond worden. Het gebrek aan stakingsuitkering doet natuurlijk wat met de bereidheid om te gaan staken, al is de stakingskas van de bond ook geen vetpot. Voor de eerste 5 dagen is dat € 74 netto per dag, vanaf dag 6 € 100 netto per dag (FNV & CNV). Het gebrek aan stakingsuitkering zal voor sommige medewerkers de doorslag geven om maar niet te gaan staken, ook al zijn ze het eens met de argumenten om te gaan staken. De werkwilligen worden doorgaans niet erg gewaardeerd door de stakende collega’s; ze zijn niet solidair. Dat kan nog lang in de onderlinge verhoudingen doorwerken.
Wilde staking
Het komt voor dat er een wilde staking uitbreekt. Werknemers komen in verzet tegen de werkgever, maar doen dat zonder de steun van de bonden. Ze staken geheel voor eigen rekening, want een werkgever hoeft de stakingsdagen/-uren niet te betalen. Voor de OR levert dat een lastig dilemma op, want de raad is niet de organisator, maar kan door de werkgever wel als zodanig worden gezien. Steunt de OR de staking, of juist niet? Soms nemen de bonden de staking over en krijgen de vakbondsleden in dat geval wel een stakingsvergoeding. Als niet vakbondsleden verklaren dat ze minstens een jaar vakbondslid blijven, dan komen ze ook in aanmerking voor een stakingsvergoeding.
Dialoog
Uiteindelijk worden alle problemen via dialoog opgelost. We zijn en blijven een polderland, zodat partijen er wel samen uit moeten komen. Dat vraagt bereidheid om als werkgever én bonden af en toe wat water bij de wijn te doen, zodat een oplossing in beeld komt. Uiteindelijk zijn het de leden van de bonden die het onderhandelingsresultaat goedkeuren. Daarna is het een kwestie van handtekeningen en is het sociaal plan een feit. Aanmelding bij de ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) maakt het nog wat formeler verankerd, omdat het dan als cao gezien wordt.
De rol van de OR
Formeel heeft de OR geen rol bij een staking. Het zijn de bonden die – na besluit van de leden – de staking uitroepen. Toch kan de OR de staking steunen en zal zeker belang hebben bij een deugdelijk sociaal plan voor werknemers die boventallig worden. Het advies van de OR zal mede afhangen van wat er in dat sociaal plan komt te staan. De OR heeft dan ook belang bij een goed sociaal plan met afspraken over het van werk naar werk helpen van personeel. De bestuurder krijgt een duidelijk signaal van zijn vertegenwoordiging van het personeel als de OR stelling neemt in het conflict tussen bonden en werkgever. Doe dat vooral beargumenteerd en houd oog voor de menselijke verhoudingen. Na de staking moet iedereen wel met elkaar verder!